لعان چیست ؟ و برای محقق شدن حکم فقهی لعان چه شرایطی باید فراهم شود ؟

مجموعه: دسته‌بندی نشده تاریخ انتشار مطلب: 2018/09/17
لعان چیست ؟ و برای محقق شدن حکم فقهی لعان چه شرایطی باید فراهم شود ؟

در فقه اسلامی اصطلاحی وجود دارد که به آن لعان گفته می شود. لعان به معنی قسم خوردن زن و شوهر و نسبت زنا دادن مرد به زن است. یعنی در این مراسم مرد طبق تشریفاتی سه بار قسم خورده و به همسر خود نسبت زنا می دهد و زن هم به همین شکل قسم می خورد و این نسبت و اتهام را رد می کند.

اگر روابط زن و مردی به لعان و مراسم آن برسد این زوج یاید از هم جدا شوند و دیگر هیچوقت نمی توانند دوباره با هم ازدواج کنند. اما در مورد اینکه این حکم شرعی چه شرایط و عواقبی برای زن و مرد دارد و ریشه فقهی آن کجاست و در قانون چطور استفاده می شود در ادامه به آنها اشاره خواهیم کرد.

لعان چه کارکردی دارد؟

در اصطلاح لغوی این حکم را نفرین و دور و طرد کردن معنی کرده اند. در فقه و شرع اسلام از این واژه برای نفی فرزند توسط پدر استفاده می شود. یعنی پدر ادعا می کند، فرزندی که در شکم همسرش است یا فرزندی که همسرش به دنیا آورده مال او نیست. برای اینکه مراسم لعان اجرا شده و مورد پذیرش باشد، باید آداب و شرایط آن رعایت شود. یکی دیگر از کارکردهای این حکم شرعی دور کردن مجازات شلاق از متهم است.

یعنی متهم برای اینکه دچار مجازات شلاق نشود و بی گناهی خود را ثابت کند، می تواند در خواست این مراسم را کرده و آن را به جا آورد البته درخواست یک چنین موضوعی با شرایط خاصی امکان پذیر است و به تشخیص قاضی و بر اساس مدارک و شواهد موجود پذیرفته می شود.

کارکرد لعان در حد قذف

در مواردی که یک شخص به یک فرد مسلمان تهمت فحشا و فساد زده و برای اثبات آن هم مدرک و سندی نداشته باشد شخصی که این اتهام را وارد کرده است، محکوم به هشتاد ضربه شلاق خواهد شد. به این مجازات حد قذف گفته می شود. حالا شخص اتهام زننده می تواند برای دور کردن مجازات از خود درخواست مراسم لعان کرده و از این طریق از مجازات رهایی یابد. در مورد زن و مرد هم این واژه به همین شکل کارکرد داشته و مورد استفاده قرار می گیرد. یعنی اگر مردی همسر خود را به فساد و فحشا و یا زنا متهم کند و یا اینکه فرزند متولد شده را بچه خود نداند، زن و مرد هر دو باید در مورد صحت ادعای خود سوگند بخورند و یا در واقع یکدیگر را لعنت کنند.

این کار باعث می شود هر دو از مجازات رهایی یابند. در واقع مردی که به همسر خود تهمت زنا می زند باید برای اثبات آن دلیل بیاورد حالا اگر دلیلی برای این ادعا نداشته باشد باید مجازات حد قذف را تحمل کند. حلال اگر مرد از ادعای خود اطمینان داشته ولی بنا به دلایلی نتواند آن را ثابت کند برای رهایی از حد قذف باید این مراسم شرعی را به جای آورد. برای به جای آوردن این مراسم فقهی و قبول آن از طرف قاضی باید شرایطی وجود داشته باشد و بدون وجود این شرایط امکان اجرای این موضوع وجود نخواهد داشت.

شرایط لعان چیست؟

برای محقق شدن این حکم فقهی باید شرایط آن فراهم شود و به شرح ذیل است:

  • یکی از شرایط این حکم این است که اول باید مرد همسرش را به زنا متهم کند و ادعا کند که این موضوع را با چشم خود دیده است اما شاهد و مدرکی برای اثبات آن ندارد.
  • دوم اینکه زن همسر رسمی و دایمی مرد بوده و آبرودار باشد یعنی مشهور به فساد و فحشا و زنا در بین مردم نباشد. اگر همسر مرد به این خصایص مشهور باشد دیگر جایی برای اجرای این کار نمی ماند چون این شخص آبرویی نداشته که بخواهد از آن دفاع کند.
  • زن و مرد همسر دایمی یکدیگر بوده و عقد موقت بین آنها جاری نشده باشد.
  • رابطه جنسی و نکاح بین آنها اتفاق افتاده باشد.
  • فرد ادعا کننده عاقل و بالغ بوده و دیوانه نباشد و نتواند با دلایل و شواهد ادعای خود را ثابت کند.
  • شخص ادعا کننده لال نبوده و بتوان تکلم کند.

در این شرایط مرد مرتکب فعل قذف شده است یعنی همسر خود را به زنا متهم کرده است و اگر نتواند آن را با مدرک ثابت کند مجبور به تحمل هشتاد ضربه شلاق خواهد شد و یا اینکه باید با انجام این حکم فقهی برای همیشه از همسرش جدا شود.

اسباب لعان چیست ؟

اجرای این حکم فقهی تحت شرایط خاصی باید انجام شود که به آن اسباب لعان می گویند. مراحل اسباب لعان به شرح ذیل در کتب فقهی و قانونی بیان شده است.

  • زن و مرد هر دو باید در حضور قاضی شرع به حالت ایستاده قرار بگیرند.
  • مرد باید ادعای خود مبنی بر زناکار بودن زن را تکرار کرده و بعد چهار بار جمله اُشْهِدُ بِاللَّهِ اَنّی‌ لَمِنَ الصَّادِقینَ فیما قُلتُ تکرار کند. این جمله به معنی این است که خدا را شاهد قرار می دهم که ادعایم مبنی بر زناکار بودن همسر و یا نفی ولد راست بوده و در این مورد صادقم.
  • و بعد باید یک بار این جمله را بیان کند: لَعْنَةُ اللَّهِ عَلَیَّ انْ کُنْتُ مِنَ الْکاذِبینَ یعنی خدا مرا لعنت کند اگر در این مورد دروغ بگویم.
  • در این زمان زن دو راه در پیش دارد، اگر سکوت کند یعنی مرد راست گفته است و متهم است اما اگر ادعای مرد را قبول نداشته باشد، باید چهار بار این جمله را بیان کند: اُشْهِدُ بِاللَّهِ انّهُ لَمِنَ الکاذِبینَ فی‌ مَقالَتِهِ یعنی خدا را شاهد قرار می دهم که ادعای شوهرم مبنی بر زناکار بودن من دروغ است.
  • در مرحله بعد زن باید یکبار این جمله را بیان کرده تا اسباب لعان تکمیل شود: اِنَّ غَضَبَ اللَّهِ عَلَیَّ انْ کانَ مِنَ الصَّادِقینَ یعنی خدا بر من خشم بگیرد اگر همسر من در این مورد راست گفته باشد.

بعد از اجرای اسباب لعان زن و مرد برای همیشه بر هم حرام شده و دیگر نمی توانند با هم ازدواج کنند ضمن آنکه جدایی آنها نیاز به طلاق هم نخواهد داشت. اگر اجرای اسباب لعان برای نفی ولد باشد یعنی پدر ادعا کند که بچه مال او نیست رابطه پدر و فرزندی از بین رفته و فرزندی که نفی شده است هم از پدر ارثی نخواهد برد. در  واقع اجرای این حکم فقهی پایان رابطه بین زن و شوهر و پدر و فرزند است و آنها برای همیشه از هم جدا شده و دیگر با هم نسبتی نخواهند داشت.

طلاق توافقی چیست ؟ و چه شرایطی دارد ؟

لعان چه آثاری دارد ؟

این حکم فقهی می تواند آثار و نتایج مهمی برای شخص انجام دهنده و طرف مقابل آن داشته باشد. که در ذیل به آنها اشاره می شود:

  • اگر این حکم شرعی مطابق با شرایط و اسباب آن اجرا شود و در حضور قاضی شرع باشد باعث جدایی و انفصال بین دو طرف می شود و برای همیشه رابطه بین آنها را از بین خواهد برد. اگر دو طرف زن و شوهر باشند برای همیشه بر هم حرام شده و نمی توانند با هم ازدواج کنند. در این حالت این دو فرد دیگر نیاز به طلاق گرفتن هم ندارند و نکاح و ازدواج آنها به خودی خود فسخ خواهد شد.
  • پس اجرای این حکم حرمت بین زن و مرد از بین خواهد رفت یعنی محرمیت آنها برای همیشه از بین رفته و زن اگر قصد ازدواج مجدد داشته باشد باید زمان عده را به جای بیاورد. عده نگه داشتن یعنی زن به اندازه سه بار عادت ماهانه باید برای ازدواج بعدی صبر کند. بعد از گذراندن دوران عده ازدواج مجدد زن مانعی نخواهد داشت.
  • بعد از اینکه این مراسم شرعی اجرا شد، مجازات حد قذف از زن و مرد برداشته می شود یعنی دیگر هشتاد ضربه شلاق برای تهمتی که زده اند اجرا نمی شود. اجرای این حکم شرعی دو طرفه است یعنی بعد از اینکه مرد جملات مربوط به خود را تکرار کرد زن هم باید در رد آن جملات تعیین شده در قانون را بیان کند که اگر این کار را انجام ندهد یعنی اتهام مرد را قبول داشته و مستحق حد زنا است و مرد ادعایش ثابت شده و از مجازات حد قذف رهایی پیدا خواهد کرد.
  • اگر این حکم شرعی برای نفی بلد اجرا شود یعنی مردی ادعا کند که فرزند در شکم زن یا فرزند بدنیا آمده متعلق به خودش نبوده و به شخص دیگری تعلق دارد در این صورت رابطه پدر و فرزندی بین مرد و فرزند مورد ادعا به طور کامل و برای همیشه قطع شده و فرزند مذکور هم دیگر رابطه ای خویشی هم با خانواده آن مرد نخواهد داشت. در یک چنین شرایطی قوانین ارث در مورد فرزند نفی شده و اجرا نخواهد شد و او از آن مرد ارثی نمی برد. در مقابل بعد از اجرای این حکم شرعی رابطه میان بچه و مادر به قوت خودش باقی خواهند ماند و قطع نمی شود و بچه همچنان با مادر و خویشان او نسبت داشته و می تواند از آنها ارث ببرد.

آثار لعان در فقه و شرع بسیار مهم و حائز اهمیت است و افرادی که تقاضای اجرای آن را دارند باید از آثار و نتایج آن هم مطلع شوند. این موضوع می تواند زندگی طرفین را تحت الشعاع قرار داده و برای همیشه از یکسری حق و حقوق قانونی محروم کند برای همین در قانون اجرای این حکم شرعی با شرایط و مقدمات خاصی و با خواست قاضی شرع انجام خواهد شد و فقط صرف درخواست طرفین دعوا نمی تواند دلیلی بر اجرای آن باشد.

لعان در ازدواج موقت

اجرای این حکم شرعی به هدف جدایی دایمی زن از مرد انجام می شود و در واقع نوعی طلاق گرفتن است. در صیغه یا عقد موقت این حکم محلی از اعراب ندارد چون عقد موقت همانطور که از نامش هم پیداست، دایمی نبوده و بعد از یک مدت زمان معینی از بین می رود و رابطه بین دو طرف قطع می شود. برای همین لعان در ازدواج موقت اجرا نشده و اگر مردی زنی را به عقد موقت خود درآورد و ادعا کند زن زنا کرده است، نیازی به طی این مراحل و سوگند خوردن برای جدایی آنها نیست و آنها می توانند بعد از پایان دوره صیغه از یکدیگر جدا شوند.

اگر نفی فرزند در عقد موقت مطرح باشد هم نیازی به اجرای این حکم شرعی نیست و اگر مرد ادعا کند که فرزند مال او نیست رابطه او و بچه نفی شده و خود بخود نسبتی بین آنها باقی نخواهد ماند.

لعان در ارث

همانطور که گفتیم اجرای این حکم شرعی آثار حقوقی زیادی برای زن و مرد و احیانا فرزندی که بین آنها است، دارد. از جمله این آثار لعان در ارث است. یعنی احکام حقوقی مربوط به زن و مرد و بچه و نحوه تقسیم ارث بین آنها. اگر مورد ادعا بچه باشد یعنی مرد ادعا کند که بچه مال او نیست و این حکم اجرا و جاری شود، دیگر بچه از پدر ارث نخواهد برد و رابطه او با مرد و خانواده او قطع خواهد شد. در مورد لعان در ارث و اجرای آن در مورد مادر رابطه فرزند با مادر همچنان باقی مانده و بچه از مادر و اقوام او ارث خواهد برد. البته مادر هم از این بچه ارث می برد و یک رابطه دو طرفه است.

تعریف نفقه اقارب و شرایط پرداخت نفقه اقارب

لعان و مهریه

برخی به اشتباه تصور می کنند اگر رابطه بین زن و مردی براثر اجرای این قانون از بین برود، زن دیگر حق دریافت مهریه نخواهد داشت که این اشتباه است. طلاق زن و مرد به دلیل لعان تاثیری در دریافت مهریه نداشته و زن می تواند طبق قانون مهریه خود را دریافت کند. مهریه حق قانونی و شرعی زن بوده و به جز در مواقع خاص هیچ کس نمی تواند آن را از این حق محروم کند.

مطالب مرتبط

نظر شما !!!

نظر شما برای “لعان چیست ؟ و برای محقق شدن حکم فقهی لعان چه شرایطی باید فراهم شود ؟”

قالب تفریحی